vlinders en motten
Kenmerken
Vlinders en motten vormen een grote en zeer soortenrijke orde van insecten met meestal brede vliezige vleugels die zijn bedekt met een dicht schubbenkleed. Door de verschillende typen schubben en hun onderlinge rangschikking kunnen er zeer bonte en sierlijke patronen ontstaan, die in de natuur o.a. dienen om paringspartners te vinden, om zich te camoufleren of om natuurlijke vijanden af te schrikken. De schubben zelf zijn meestal eenkleurig. De kleuren ontstaan deels door gelaagde pigmenten en deels ook door verschillen in oppervlaktestructuren (zo ontstaan de weerschijnkleuren van sommige dagvlinders). De monddelen van de vlinders zijn oorspronkelijk bijtend, zoals die bij sommige primitieve motjes nog gevonden worden. Bij de meeste vlinders zijn de mandibels rudimentair en heeft zich uit delen van de maxillen een roltong gevormd, waarmee ze vloeibaar voedsel kunnen opzuigen, zoals nectar uit bloemen. Er zijn ook vlinders die sappen uit sapstromen van bomen opzuigen, rijp fruit bezoeken of vocht uit faecaliën opnemen. De Lepidoptera worden in de wetenschap onderverdeeld in verschillende onderordes en secties, die hier niet verder behandeld zullen worden. Een zeer ingeburgerde en eenvoudigere indeling is in die van dag- en nachtvlinders (motten), maar die is onnatuurlijk. Dagvlinders zijn met hun knotsvormige voelsprieten overigens wel makkelijk te onderscheiden van de grote, diverse groep van nachtvlinders, die een grote verscheidenheid aan vormen van antennen herbergen. De larven van vlinders heten rupsen en eten meestal plantaardig materiaal, zoals bladeren, stengelmerg en hout. Er zijn echter ook afvaleters en zelfs rovers. De verpopping vindt bij nachtvlinders vaak plaats in een cocon op de grond, in de bodem, tegen boomstammen of tussen de bladeren. Dagvlinders spinnen geen cocons en verpoppen in de open lucht op een beschut plekje. De pop is dan meestal goed gecamoufleerd. De pop van een dagvlinder kan op de kop aan de achterlijfspunt hangen (hangpop) of om het borststuk ingegordeld zijn en tegen een tak of een muur steunen (gordelpop). Er zijn zeker vijf keer zoveel nacht- als dagvlinders beschreven. In Europa worden ruim 5000 soorten vlinders aangetroffen, waarvan ruim 2500 in de Benelux. De vlinderstand gaat overal in rap tempo merkbaar achteruit door biotoopverlies en verdroging en vermesting van de overgebleven leefgebieden.
Behandelde taxa
Indeling volgens onderorde-indeling 1. (zie het Classificatieveld), voor een alternatieve indeling zie 2.
Onderorde Zeugloptera
Familie Micropterigidae (oermotten)
Micropterix calthella
Onderorde Monotrysia
Familie Incurvariidae (langsprietmotten)
Adela reaumurella
Nemophora degeerella
Nemophora metallica
Onderorde Ditrysia
Familie Pterophoridae
Platyptilia gonodactyla
Pterophorus pentadactylus (sneeuwwitte vedermot)
Familie Tortricidae (bladrollers)
Olethreutes arcuella
Familie Yponomeutidae (stippelmotten)
Retinia resinella
Yponomeuta evonymella (vogelkersstippelmot)
Yponomeuta padella (meidoornstippelmot)
Familie Gracillariidae
Cameraria ochridella (paardenkastanjemineermot)
Familie Pyralidae
Acentria ephemerella
Achroia grisella (kleine wasmot)
Cataclysta lemnata (kroosvlindertje)
Crambus lathoniellus ( ‘grasmot’)
Elophila nymphaeata (waterlelievlinder)
Eurrhypara hortulata (brandnetelmot)
Nymphula stagnata (egelskopmot)
Plodia interpunctella (Indische meelmot)
Familie Coleophoridae
Coleophora soort (rupsenzakjes)
Familie Tineidae
Tinea pellionella (pelsmot)
Tineola bisseliella (kleermot)
Familie Psychidae (zakjesdragers)
Apterona helcoidella
Canephora hirsuta
Melasina cilaris
Narycia duplicella
Psyche casta
Familie Hepialidae (wortelboorders)
Hepialus humuli (hopwortelboorder)
Phymatopus hecta (heidewortelboorder)
Triodia sylvina (oranje wortelboorder)
Familie Cossidae (houtboorders)
Cossus cossus (wilgenhoutvlinder)
Familie Sesiidae (wespvlinders)
Bembecia ichneumoniformis (klaverwespvlinder)
Chamaesphecia empiformis (schijn-wolfsmelkwespvlinder)
Pennisetia hylaeiformis (frambozenglasvlinder)
Pyropteron chrysidiformis
Sesia apiformis (hoornaarvlinder)
Synanthedon formicaeformis (wilgenwespvlinder)
Synanthedon stomoxiformis
Familie Thyrididae
Thyris fenestrella (bosrankvlinder)
Familie Geometridae (spanners)
— zie familie Geometridae voor behandelde soorten
Familie Noctuidae (uilen)
— zie familie Noctuidae voor behandelde soorten
Familie Notodontidae (tandspinners)
— zie familie Notodontidae voor behandelde soorten
Familie Limacodidae (slakrupsen)
Apoda limacodes (slakrups)
Familie Drepanidae (eenstaartjes)
Cilix glaucata (witte eenstaart)
Drepana falcataria (berkeneenstaart)
Habrosyne pyritoides (vuursteenvlinder)
Thyatira batis (braamvlinder)
Familie Sphingidae (pijlstaarten)
— zie familie Sphingidae voor behandelde soorten
Familie Saturniidae (nachtpauwogen)
Aglia tau (tauvlinder)
Saturnia pavonia (nachtpauwoog)
Saturnia pyri (grote nachtpauwoog)
Familie Lasiocampidae (spinners)
Dendrolimus pini (dennenspinner)
Euthrix potatoria (rietvink, drinker)
Gastropacha quercifolia (eikenblad)
Malacosoma castrensis (heideringelrups)
Poecilocampa populi (zwarte herfstspinner)
Familie Lemoniidae
Lemonia dumi (herfstspinner)
Familie Lymantriidae (donsvlinders)
Calliteara pudibunda (meriansborstel)
Euproctis similis (donsvlinder)
Lymantria dispar (plakker)
Lymantria monacha (nonvlinder)
Orgyia antiqua (witvlakvlinder)
Familie Endromidae (berkenspinners)
Endromis versicolora (gevlamde vlinder)
Familie Arctiidae (beekvlinders)
— zie familie Arctiidae voor behandelde soorten
Familie Syntomidae
Amata phegea (phegeavlinder)
Familie Zygaenidae (Sint-Jansvlinders of bloedrupsjes)
— zie familie Zygaenidae voor behandelde soorten
Familie Hesperiidae (dikkopjes)
Carterocephalus palaemon (bont dikkopje)
Hesperia comma (kommavlinder)
Heteropterus morpheus (spiegeldikkopje)
Ochlodes faunus (groot dikkopje)
Carcharodus alceae (kaasjeskruiddikkopje)
Erynnis tages (bruin dikkopje)
Pyrgus malvae (aardbeivlinder)
Spialia sertorius (pimperneldikkopje, kalkgraslanddikkopje)
Familie Lycaenidae (blauwtjes)
— zie familie Lycaenidae voor behandelde soorten
Familie Nymphalidae (aurelia's)
— zie familie Nymphalidae voor behandelde soorten
Familie Papilionidae (pages)
Iphiclides podalirius (koningspage)
Papilio machaon (koninginnenpage)
Parnassius apollo (apollovlinder)
Parnassius mnemosyne (zwarte apollovlinder)
Parnassius phoebus (kleine apollovlinder, Alpenapollo)
Zerynthia polyxena (zuidelijke pijpbloemvlinder)
Familie Pieridae (witjes)
Anthocharis cardamines (oranjetip)
Aporia crataegi (groot geaderd witje)
Colias alfacariensis (zuidelijke luzernevlinder)
Colias palaeno (veengeeltje)
Gonepteryx rhamni (citroenvlinder)
Leptidea sinapis (boswitje)
Pieris brassicae (groot koolwitje)
Pieris napi (klein geaderd witje)
Pieris rapae (klein koolwitje)